ASGP (1997), vol. 67: 45-55
STROMATACTIS CAVITIES AND STROMATACTIS-LIKE CAVITIES IN THE UPPER JURASSIC CARBONATE BUILDUPS AT MLYNKA AND ZABIERZÓW (OXFORDIAN, SOUTHERN POLAND)
Jacek MATYSZKIEWICZ
University of Mining and Metalurgy, Faculty of Geology, Geophysics and Environmental Protection, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków, Poland. Fax: 0048 12 6332936, e-mail: jamat at geol.agh.edu.pl
Matyszkiewicz, J., 1997. Stromatactis cavities and stromatactis-like cavities in the Upper Jurassic carbonate buildups at Mlynka and Zabierzów (Oxfordian, Southern Poland). Ann. Soc. Geol. Polon., 67: 45-55.
Abstract: Stromatactis cavities (SCs) and stromatactis-like cavities (SlCs) occur in Upper Jurassic carbonate buildups of southern Poland. The carbonate buildups vary in the development of their rigid framework. Internal erosion, resulting from various agents, is the process leading to the formation of the SCs and SlCs.
In carbonate buildups of the cyanobacterial-sponge mud-mound type with weakly developed rigid framework, formation of the SCs occurred in the subtidal zone, on the slope of a buildup, and was caused by partial winnowing of unlithified sediment. This winnowing took place during early diagenesis and rapid tectonic uplifting movements, when water within large pore spaces and growth cavities was strongly turbulent due to submarine mass flows which resulted in the formation of a network of cavities.
In reef-like carbonate buildups of the Tubiphytes-reef type with well developed rigid framework the internal erosion was caused by cavitation linked to intensive wave action in the intertidal zone. The rigid framework, where it was well developed, prevented the formation of networked cavities permitting the development of a single SlCs only. Such process of stromatactis formation occurred with a break after the growth of the Tubiphytes-reef.
Precipitation of sparry calcite cement took place at various stages of the diagenesis. In the SCs formed in the subtidal zone, on the slope of a cyanobacterial-sponge mud mound, the formation of the cements began under marine phreatic conditions and continued during late diagenesis in various environments. In the SlCs originated in the intertidal zone in Tubiphytes-reef the early diagenetic cementation usually did not take place because the stromatactis were subaerially exposed soon after their formation. Some of them were slightly restructured and got filled with cement as a result of hydrothermal processes in Tertiary time.
Abstrakt: W górnojurajskich budowlach węglanowych południowej Polski występują kawerny stromatactis (SCs) i kawerny stromatactis sensu lato (SlCs). Budowle te charakteryzują się zróżnicowanym rozwojem sztywnego szkieletu. Procesem odpowiedzialnym za tworzenie się SCs i SlCs jest erozja wewnętrzna osadu wywołana różnymi czynnikami.
W budowlach węglanowych typu cyjanobakteryjno-gąbkowych kopców mułowych o słabo rozwiniętym szkielecie wewnętrznym tworzenie się SCs zachodziło na stoku budowli, w strefie sublitoralnej i było spowodowane wymywaniem części niezlityfikowanego osadu. Wymywanie to miało miejsce we wczesnej diagenezie, podczas gwałtownych, tektonicznych ruchów wznoszących, kiedy woda wypełniająca przestrzenie międzyporowe i kawerny wzrostowe ulegała silnej turbulencji w wyniku oddziaływania spływu podmorskiego powodując powstanie systemu połączonych kawern.
W rafopodobnych budowlach węglanowych typu rafy tubiphytesowej o dobrze rozwiniętym szkielecie wewnętrznym erozja wewnętrzna była spowodowana przez erozję kawitacyjną wywołaną oddziaływaniem intensywnego ruchu falowego w strefie międzypływowej. Dobrze rozwinięty sztywny szkielet zahamował rozwój sytemu połączanych kawern, co doprowadziło do utworzenia jedynie pojedynczych SlCs. Tworzenie się SlCs zachodziło w tym wypadku z hiatusem czasowym względem wzrostu rafy tubiphytesowej.
Wytrącanie cementu węglanowego miało miejsce w różnych stadiach diagenezy. W SCs powstałych w sublitorale, na stoku cyjanobakteryjno-gąbkowego kopca mułowego tworzenie się cementów rozpoczęło się w morskich warunkach freatycznych i było kontynuowane podczas późnej diagenezy w różnych środowiskach. W SlCs powstających w strefie międzypływowej, w rafie tubiphytesowej wczesnodiagenetyczna cementacja nie miała zwykle miejsca na skutek ich wynurzenia niedługo po utworzeniu. Część SlCs została przemodelowana i wypełniona cementami krystalizującymi z roztworów hydrotermalnych w trzeciorzędzie.
